Türkçe
Hadis ilminin tasnif döneminin altın çağı olarak kabul edilen Hicrî 3. asırda yaşamış büyük muhaddislerden biri olan Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail b. Mugîre b. Berdizbeh el-Buhârî (ö. 256/870), sünnetin korunmasına büyük katkı sağlamıştır. Buhârî, yalnızca hadisleri derlemekle kalmamış, aynı zamanda hadis ilminin temel usullerini belirleyerek sonraki nesiller için önemli bir miras bırakmıştır. Hadis rivayetinde sahihlik kriterlerini belirlemiş, on binlerce râvînin hayatını ve rivayetlerinin güvenilirlik durumunu titizlikle inceleyerek, hadis ilmi araştırmalarına güçlü bir zemin hazırlamıştır. Onun hadis ilmine kazandırdığı metodoloji, ilim dünyasında geniş bir kabul görmüş ve sonraki hadisçiler için temel bir referans olmuştur.
Buhârî’nin hadisleri derleme sürecinde benimsediği isnad analizi, râvîlerin güvenilirliğini araştırma yöntemleri ve metin tenkidi ilkeleri, modern bilimsel araştırmalarda dahi örnek alınabilecek bir sistematiğe sahiptir. Buhârî, hadisleri yalnızca senet açısından değil, metin açısından da titizlikle değerlendirmiş, rivayetler arasındaki farklılıkları karşılaştırarak sahih olanları belirleme konusunda büyük bir hassasiyet göstermiştir. Onun getirdiği bu metodolojik yaklaşım, sonraki hadisçilerin ve İslam âlimlerinin çalışma sistemlerine yön vermiştir.
Buhârî’nin ilmî mirası, yalnızca hadis ilmiyle sınırlı kalmayıp, kelâm, fıkıh, tarih, biyografi ve edebiyat gibi pek çok alana da tesir etmiştir. Özellikle fıkıh ilmi açısından, hadislerin bağlamı içinde değerlendirilmesi gerektiğine dair ortaya koyduğu yaklaşım, mezhep imamları ve fakihler tarafından dikkatle incelenmiştir. Ayrıca, tarih ve biyografi ilimlerinde râvîlerin hayatını detaylı bir şekilde ele alarak, rivayetlerin sahihliğini test etmek adına yeni bir disiplin inşa etmiştir. Bu bağlamda Buhârî’nin ilmi mirasının günümüz ilim dünyasındaki yansımalarını değerlendirmek, modern akademik çalışmalara da katkı sunacaktır.
Buhârî’nin eserleri ve metodolojisi, günümüzde hadis araştırmalarında temel referans kaynaklarından biri olmaya devam etmektedir. Sahih hadisleri toplama sürecindeki hassasiyeti ve isnad analizine verdiği önem, modern hadis tenkidi çalışmalarında da örnek alınmaktadır. Hadislerin tarihsel bağlamı, senet değerlendirme yöntemleri ve metin kritiği gibi konular, günümüz akademisyenleri tarafından Buhârî’nin yöntemleri ışığında ele alınmaktadır. Böylelikle onun ilmi birikimi sadece tarihsel bir miras olarak değil, aynı zamanda çağdaş İslam araştırmalarında kullanılan önemli bir referans olarak değerlendirilmektedir.
Bu uluslararası sempozyum, Buhârî’nin ilmi metodolojisini, hadis ilmi dışındaki diğer bilim dallarına olan etkisini ve onun düşünce dünyasının çağdaş yansımalarını ele almayı amaçlamaktadır. Sempozyum, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), İmam Buhârî Uluslararası İlmî Araştırma Merkezi, Karabük Üniversitesi, Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi ve Oriental University’nin paydaşlığında gerçekleştirilecektir. Akademisyenler, araştırmacılar ve ilim insanları, Buhârî’nin ilmi mirasını farklı perspektiflerden ele alarak onun katkılarını daha derinlemesine analiz etme fırsatı bulacaklardır.
Sempozyum, sadece ilmi bir etkinlik olmanın ötesinde, İslam medeniyetine yön veren büyük şahsiyetleri daha iyi anlamak, onların düşüncelerini günümüze taşımak ve kardeş ülke halkları arasında ilmi iş birliğini geliştirmek adına önemli bir fırsat sunmaktadır. Aynı zamanda, Buhârî’nin metodolojisinin çağdaş ilim dünyasına sunduğu katkıları analiz ederek, günümüz ilim anlayışına dair yeni perspektifler sunmayı da hedeflemektedir. Böylece bu sempozyum geçmiş ile gelecek arasında güçlü bir köprü kurarak, fikri geleceğimizi daha sağlam temeller üzerine inşa etme imkânı sağlayacaktır. İlgili akademisyenleri, araştırmacıları ve ilim insanlarını, Buhârî’nin ilmi mirasını farklı yönleriyle ele almak üzere bu kıymetli ilim meclisine davet ediyoruz.
Oʻzbekcha
Hadis ilmining tasniflash davrining oltin davri hisoblangan hijriy 3-asrda yashagan buyuk hadis ulamolaridan biri Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil ibn al-Mug’iyra ibn Bardazbeh al-Buxoriy (vaf. 256/870) sunnatni saqlashga katta hissa qo‘shgan. Buxoriy nafaqat hadis tuzgan, balki hadis ilmining asosiy tartib-qoidalarini ham belgilab, keyingi avlodlar uchun muhim meros qoldirgan. U hadis rivoyatlarida sahihlik mezonlarini belgilab berdi, o‘n minglab roviylarning hayotini, rivoyatlarining ishonchliligini sinchkovlik bilan o‘rganib, hadis ilmida izlanishlar olib borish uchun mustahkam zamin yaratdi. U hadis ilmiga kiritgan metodologiya fan olamida keng e’tirof etilgan va keyingi hadis ulamolari uchun asosiy ma’lumotnoma bo‘lib kelgan.
Hadisni tuzish jarayonida Buxoriy tomonidan qabul qilingan isnod tahlili, roviylarning ishonchliligini o‘rganish usullari, matn tanqidi tamoyillari hatto zamonaviy ilmiy tadqiqotlarda ham misol qilib olinadigan sistematikaga ega. Buxoriy hadisni nafaqat yozuv, balki matn nuqtai nazaridan ham qat’iy baholagan va rivoyatlar orasidagi farqlarni solishtirib, sahihlarini aniqlashda katta sezgirlik ko‘rsatdi. U kiritgan bu uslubiy yondashuv keyingi hadis ulamolari va islom ulamolarining ish tizimlariga rahbarlik qilgan.
Buxoriyning ilmiy merosi faqat hadis ilmlari bilan cheklanib qolmay, kalom, fiqh, tarix, biografiya va adabiyot kabi ko‘plab sohalarga ta’sir ko‘rsatgan. Ayniqsa, fiqh ilmi nuqtai nazaridan uning hadislarni kontekstda baholash kerakligi haqidagi yondashuvi mazhab imomlari va huquqshunoslari tomonidan sinchiklab o‘rganilgan. Qolaversa, u tarix va biografiya fanlaridagi roviylar hayotiga batafsil to‘xtalib, rivoyatlarning to‘g‘riligini tekshirish maqsadida yangi bir intizom qurdi. Shu nuqtai nazardan, Buxoriyning ilmiy merosining bugungi ilmiy olamdagi tasirini baholash ham zamonaviy akademik tadqiqotlarga hissa qo‘shadi.
Buxoriyning asarlari va metodologiyasi bugungi kunda hadis ilmida asosiy manbalardan biri bo‘lib qolmoqda. Uning asl hadislarni yig‘ish jarayonidagi sezgirligi va isnod tahliliga qo‘shgan ahamiyati ham zamonaviy hadis tanqidi tadqiqotlarida misol sifatida ko‘riladi. Hadisning tarixiy konteksti, sanadni baholash usullari, matn tanqidi kabi mavzular zamonaviy olimlar tomonidan Buxoriy usullari asosida ko‘rib chiqiladi. Shunday qilib, uning ilmiy bilimlari nafaqat tarixiy meros, balki zamonaviy.
Ushbu xalqaro simpozium Buxoriyning ilmiy metodologiyasi, uning hadis ilmidan tashqari ilm-fanning boshqa sohalariga ta’siri va tafakkur olamining zamonaviy mulohazalarini ko‘rib chiqishga qaratilgan. Simpozium Turkiya hamkorlik va muvofiqlashtirish agentligi (TIKA), Imom Buxoriy nomidagi Xalqaro ilmiy tadqiqot markazi, Karabuk universiteti, Anqara ijtimoiy fanlar universiteti va Oriental universiteti bilan hamkorlikda o‘tkaziladi. Akademiklar, tadqiqotchilar va olimlar Buxoriyning ilmiy merosini turli nuqtai nazardan ko‘rib chiqish orqali chuqurroq tahlil qilish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Simpozium shunchaki ilmiy tadbir bo‘lishdan tashqari, islom sivilizatsiyasini shakllantirgan buyuk arboblarni yaxshiroq o’rganish, ularning fikrlarini bugungi kunga yetkazish va birodar davlatlar xalqi o‘rtasida ilmiy hamkorlikni rivojlantirish uchun muhim imkoniyatni taqdim etadi. Shuningdek, Buxoriy metodologiyasining zamonaviy ilm-fan olamiga qo‘shgan hissasini tahlil qilish orqali bugungi ilim tushunchasiga yangi istiqbollarni taklif etishga qaratilgan. Shunday qilib, ushbu simpozium o'tmish va kelajak o'rtasida mustahkam ko'prik qurish orqali fikriy kelajagimizni yanada mustahkam poydevorlarga qurish imkoniyatini beradi. Bu qimmatli ilmiy yig‘ilishga qiziqqan akademiklar, tadqiqotchilar va olimlarni Buxoriyning ilmiy merosini turli jihatlarda ko‘rib chiqishga taklif qilamiz.